Blog: Het moederbrein (zwangerschapsbrein)

Een zwangerschap heeft ingrijpende gevolgen voor het brein van vrouwen. De vergeetachtigheid die je ervaart is daar een voorbeeld van. “Het is een stortvloed aan hormonen waar je als zwangere aan wordt blootgesteld die tot langdurige veranderingen leidt,” zegt hersenwetenschapper Elseline Hoekzema van de Universiteit Leiden. Zelfs twee jaar na de zwangerschap zijn ze nog zichtbaar. Wetenschappers denken nu dat in de zwangerschap onder invloed van de zwangerschapshormonen specifiek de breincircuits worden versterkt die te maken hebben met het interpreteren andermans gedrag. Je brein wordt als het ware omgezet van een ‘gewoon’ brein naar een zorgzaam moederbrein. Moeders gebruiken dit moederbrein om enerzijds hun kwetsbare kind te beschermen tegen de gevaren van de buitenwereld en anderzijds om te achterhalen wat de behoeften van hun baby zijn. Heeft ie honger? Is het te warm? Krampjes misschien? Een moeder heeft haar handen vol aan het interpreteren van cryptisch babygedrag.⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Wetenschappers vermoeden dat de sterke verandering van het moederbrein te maken met hoe mensenbaby’s ter wereld komen: vreselijk on-af. Ze kunnen direct na de geboorte weinig meer dan ademen, huilen en drinken aan de moederborst. Vergelijk dat eens met veel andere zoogdieren, die vaak al meteen kunnen staan en lopen en de wereld beginnen te ontdekken. Toch kan dit niet anders. In de afgelopen paar miljoen jaar is het menselijk brein in hoog tempo gegroeid ten opzichte van onze voorouders. Als dat brein al in de baarmoeder grotendeels volgroeid zou zijn, zoals bij andere dieren, dan zou de baby te groot zijn om nog ter wereld te kunnen komen. Een baby moet dus geboren worden voordat het hoofd te groot is. het zwangerschapsbrein

Wat misschien nog wel opmerkelijker is en wat je waarschijnlijk niet wist, is dat wanneer vrouwen zwanger zijn, de cellen van de baby circuleren in het bloed van de moeder. Dat gebeurt waarschijnlijk bij alle zwangerschappen. Deze zwervende, foetale cellen van de baby zijn overal in het lichaam van de moeder terug te vinden; in de longen, milt, lever, nieren, de hersenen en dus ook in het hart van zwangere vrouwen. Je baby zit dus letterlijk ‘in je hart’ ?. Bij gezonde vrouwen worden deze cellen na de zwangerschap redelijk snel opgeruimd, maar een deel van de foetale cellen overleeft de opruimactie en blijft tot haar dood in het lichaam van de moeder. Wat trouwens het effect is van deze foetale cellen op het moederlichaam daar kunnen wetenschappers alleen nog maar naar gissen, omdat er vrijwel geen onderzoek naar gedaan is. Wel zijn er plannen om dit fenomeen verder te onderzoeken. Wellicht kunnen ze bepaalde ziekten veroorzaken, maar gunstige gevolgen zijn ook goed mogelijk. ⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Naast het zwangerschapsbrein / moederbrein bestaat er ook zoiets als het vaderbrein. Zie je bij de vrouw de veranderingen in het brein al tijdens de zwangerschap ontstaan, bij de man is de interactie met het kind essentieel. Het vaderschap zorgt niet alleen voor veranderingen in gedrag, maar ook voor een afname van het hormoon testosteron. Dat zorgt ervoor dat mannen met jonge kinderen wat minder mannelijk en wat zorgzamer worden. Hoewel het tegenwoordig steeds vanzelfsprekender is dat de vader mee ‘zorgt’, toch is mannelijke betrokkenheid bij kinderen heel bijzonder. Mensapen doen er helemaal niet aan, slechts een handjevol Zuid-Amerikaanse apen en nauwelijks vijf procent van de zoogdieren. Het vaderschap heeft bij de mens ook een andere vorm dan bij de dieren waar het wel voorkomt. De onderwijzende rol (kinderen leren hoe dingen werken en hoe je weg te vinden is) van oudsher vaak de taak van de vader, naast het bieden van bescherming om de kans op overleving te vergroten. Zowel het kind als de vader hebben belang bij de rol van de vader: voor het kind groeien de overlevingskansen, voor de vader neemt de kans toe dat zijn genen op de langere termijn overleven. Maar net zoals bij het moederbrein, is er nog heel veel onbekend over het vaderbrein/vaderschap. het zwangerschapsbrein

Wil je meer weten over de werking van je hersenen? Hoe ze bijvoorbeeld een rol spelen bij de vorming van angst? Lees dan dit blog dat ik daar over schreef.